Anioł przebudzenia
Ks. Jan Twardowski

Jakie to szczęście obudzić się i zobaczyć Anioła wysłannika Boga świadka Jego obecności

Aniołowie są wśród nas na co dzień. Czasem ich nie dostrzegamy, bo są duchami. Innym razem ich nie rozpoznajemy, gdyż są zwyczajni i miewają twarz bliskiego człowieka. Łączy ich to, że jedni i drudzy są do nas posłani przez Boga, aby nas chronić od złego i pomagać w drodze do świętości. Bo „anioł” to znaczy „posłaniec”.

Boża interwencja w dzieje człowieka, dokonującej się poprzez Aniołów. Oni otrzymali misję, by nas prowadzić, ochraniać, upominać, pomagać w nawróceniu, wspierać w wykonywaniu powierzonych nam zadań, bronić w momentach niebezpieczeństw i pokus.
Nasz Anioł Stróż jest uosobieniem Opatrzności Boskiej w stosunku do każdego z nas osobno. Od pierwszej chwili naszego życia na ziemi do niego należy przewidywanie i usuwanie rozlicznych niebezpieczeństw, które zewsząd nam zagrażają, a które mogłyby nam przeszkodzić w osiągnięciu celu, dla którego zostaliśmy stworzeni. Zanoszą nasze modlitwy do Boga i wstawiając się za nami, przyczyniają się do naszego zbawienia.
Pierwszą i najniższą posługą Anioła Stróża jest usuwanie wszystkiego, co może zaszkodzić zdrowiu i zagrozić życiu powierzonego mu człowieka. Następną posługą jest uświadamianie duszy szatańskich pułapek. Potem najszlachetniejsze i najważniejsze posługi to oświecanie, pouczanie i zachęcanie do godnego życia. Gdy jednak mimo tak czułej opieki człowiek upadnie, Anioł Stróż nie opuści go, ale będzie błagał Boga o łaskę nawrócenia, bowiem Anioł Stróż niczego tak nie pragnie, jak nawrócenia grzesznika (por. Łk 15, 7). Jedną z wielkich łask, jakie Anioł Stróż może wyświadczyć człowiekowi, jest pouczenie o zbliżającej się śmierci.
Wprawdzie Anioł Stróż z polecenia Bożego zawsze jest gotów nieść nam wszelkiego rodzaju pomoc, ale prawdą jest również, że kto prosi, ten otrzymuje. Częste zwracanie się do anioła, częsta do niego modlitwa, niejako podwaja jego czujność i dobroć dla nas. Kto częściej się modli, ten więcej otrzymuje dobrodziejstw z jego ręki.

W psalmie 91 czytamy:
Niedola nie przystąpi do ciebie, a cios nie spotka twojego namiotu, bo swoim aniołom dał rozkaz o tobie, aby cię strzegli na wszystkich twych drogach. Na rękach będą cię nosili, abyś nie uraził swej stopy o kamień.

Natomiast św. Mateusz przekazuje nam w swojej Ewangelii m.in. takie słowa Jezusa:

Strzeżcie się, żebyście nie gardzili żadnym z tych małych; albowiem powiadam wam: Aniołowie ich w niebie wpatrują się zawsze w oblicze Ojca mojego, który jest w niebie.

Nie widać ich i nie słychać, ale znani są z potęgi działania. Jeden zaopiekował się podróżnikiem, drugi zwyciężył ze Smokiem, trzeci zwiastował ważne nowiny. Nazywani są kolejno Rafał, Michał oraz Gabriel.
W liturgii Kościół obchodzi święto trzech archaniołów, którzy odegrali w historii zbawienia ważne role. Archanioł Rafał zaopiekował się bohaterem biblijnej księgi Tobiasza – młodym podróżnikiem. O zwycięskich potyczkach archanioła Michała ze Smokiem-szatanem czytamy natomiast w księdze Apokalipsy. Trzeci z Bożych Posłańców, Archanioł Gabriel zwiastował Maryi, że będzie Matką Syna Bożego.
Wypełnianie jakiejś misji należy do samej istoty aniołów. „Anioł” to z greckiego po prostu „posłany”. Katechizm wyjaśnia, że aniołowie są istotami duchowymi, nie posiadającymi ciała, powoływanymi przez Boga do spełniania zadań specjalnych.

Książęta niebiescy
Ks. Sławomir Ratajczak C.Or.
Pismo Święte w Księdze Tobiasza (Tb 12,15) i w Apokalipsie (Ap 1,4) mówi, że wśród niezliczonej liczby aniołów wyróżnia się siedmiu, którzy „wchodzą przed majestat Pański”. Aniołowie ci znajdują się jak najbliżej tronu Boga i nie są używani, mówiąc ogólnie, do posług zewnętrznych. Imiona tych aniołów nie są znane. Pismo Święte podaje tylko, że należy do nich Archanioł Rafał (Tb 12,15). Ojcowie Kościoła i teologowie przypuszczają, że do tych siedmiu Książąt niebieskich należy zaliczyć także Archanioła Gabriela i Archanioła Michała.

Święty Michał Archanioł
Mi-cha-el znaczy „Któż jak Bóg”. Z tymi słowami Archanioł Michał, rozpalony miłością Boga, rzucił się do walki z Lucyferem i zbuntowanymi aniołami. Współpracując z łaską Bożą, wysłużył sobie nie tylko szczęście wieczne, ale i nowe łaski i dary, przez które stał się najpiękniejszym, najpotężniejszym i najprzedniejszym pomiędzy wszystkimi aniołami. Święty Michał Archanioł jest w niebie księciem i wodzem wszystkich zastępów anielskich, rządcą królestwa niebieskiego, a na ziemi jest wielkim księciem ludu Bożego i opiekunem Kościoła świętego.
Święty Michał Archanioł dowodzi siłami, które po wsze czasy toczą na ziemi bój między świętym miastem Jeruzalem czyli Kościołem Bożym a miastem zepsucia, Babilonem, tj. światem przeciwnym Bogu. Walczy na ziemi nie tylko jako duch. Często ukazuje się ludziom sprawiedliwym i pomaga im nawet w sprawach doczesnych.
Ojcowie Kościoła i teologowie nauczają, że św. Michał Archanioł ukazał się Mojżeszowi i polecił mu wyzwolić Żydów z niewoli egipskiej; to on w słupie ognistym prowadził naród wybrany z Egiptu, a potem oślepiwszy Egipcjan ciemnym obłokiem, zatopił ich w Morzu Czerwonym; to on zgromił proroka Balaama, który chciał złorzeczyć narodowi wybranemu i zmusił go do wypowiedzenia błogosławieństwa. On również podniósł na duchu wodza Żydów, Jozuego, ukazując się mu pod miastem Jerycho z wydobytym mieczem i mówiąc „Jestem wodzem zastępów Pańskich” (Joz 5,14); to on dodał Gedeonowi sił do walki i pomógł mu odnieść wielkie zwycięstwo nad przeważającymi liczebnością wojskami Madianitów; on był wodzem hufców ognistych, które otaczały proroka Elizeusza; on też w ciągu jednej nocy wytracił 185000 żołnierzy armii asyryjskiego króla Sennacheryba i on ukrył ciało Mojżesza, aby uchronić lud wybrany przed bałwochwalstwem.
Przed przyjściem Chrystusa Pana, św. Michał nazwał siebie księciem narodu wybranego, „księciem wielkim”, który śpieszy na ratunek swemu ludowi (Dn 10). Jako opiekun i stróż całego Kościoła jawi się również w Nowym Testamencie. W dorocznych modlitwach kapłańskich Kościół wyznaje, że jako stróżowi owczarni Chrystusowej, Pan Bóg powierzył mu czuwanie nad wszystkimi duszami ludzkimi. On przydziela każdej duszy własnego Anioła Stróża, nie przestając dbać osobiście i bronić jej przed piekielnymi potęgami.
Ze szczególną mocą walczy o duszę w chwili śmierci człowieka. Potem przeprowadza ją do nieba i jako godną wiekuistej światłości przedstawia Najwyższemu. Czuwa nawet nad grobami ciał ludzkich na ziemi, polecając aniołom strzeżenie ich. W liście św. Tadeusza Judy Apostoła czytamy, że broniąc ciała Mojżesza, św. Michał przepędził szatana słowami: „Pan niech cię skarci” (Jud w.9).
Wedle podania kościelnego, św. Michał Archanioł wprowadził do nieba Królową Aniołów, Najświętszą Maryję Pannę, dlatego św. Franciszek Seraficki pościł od uroczystości Wniebowzięcia N.M.Panny aż do św. Michała.
Święty Michał Archanioł jest pewnym przewodnikiem błądzących, pociechą i pokrzepieniem dla upadłych, obrońcą i pocieszycielem strapionych dusz, dzielnym pogromcą duchów piekielnych i gorszycieli żyjących na ziemi, jest przyjacielem i opiekunem ludzi schodzących z tego świata, a nawet po ich śmierci.

Święty Archanioł Gabriel
Imię Gabriel znaczy tyle, co „Moc Boża”. „Anioł wcielenia Syna Bożego”, to najbardziej zaszczytny tytuł, jaki nosi ten wielki książę niebieski. Bóg bowiem wybrał go na ambasadora, który oznajmia ludziom najważniejsze rzeczy, odnoszące się do tej niewysłowionej tajemnicy.
Z tytułem tym łączy się ściśle inny, jaki nadaje mu tradycja chrześcijańska, a mianowicie: „zwiastun wyroków miłosierdzia Bożego”. Bóg bowiem posłał niegdyś Gabriela do proroka Daniela, aby oznajmił mu zmiłowanie nad narodem izraelskim i określił dokładną datę narodzin Zbawiciela (Dn 8,16; 9,21). Po upływie siedemdziesięciu tygodni Danielowych, określających czas przyjścia Mesjasza, czyli po 490 latach, znowu posłał Pan Bóg Gabriela do kapłana Zachariasza, któremu oznajmił ulitowanie się nad jego niepłodną żoną i narodzenie się św. Jana Chrzciciela, poprzednika Pana Jezusa; posłany też został do Maryi, by oznajmić, iż wybiła godzina miłosierdzia Bożego, gdyż narodzi się Mesjasz, Odkupiciel świata.
Tę ostatnią i najważniejszą misję, przez która św. Gabriel zyskał ogromną miłość ludu chrześcijańskiego, opisuje św. Łukasz (Łk 1,26-38).
Tradycja katolicka podaje, że to Archanioł Gabriel uspokoił św. Józefa, kiedy ten zamierzał potajemnie opuścić Maryję, a następnie wyjaśnił tajemnicę wcielenia Syna Bożego. To on był aniołem, który oznajmił pasterzom o narodzeniu Zbawcy i polecił oddać Mu pokłon.

Święty Archanioł Rafał
W księdze Tobiasza czytamy o tym, że kiedy młody Tobiasz wyruszał w drogę, za towarzysza podróży i opiekuna otrzymał Archanioła Rafała, który przybrał postać przewodnika. Archanioł wyświadczył wiele usług młodemu Tobiaszowi i podarował mu środek, dzięki któremu jego ojciec, stary Tobiasz, odzyskał wzrok.
Archanioła Rafała, zaliczonego do siedmiu aniołów stojących przed Bogiem, Kościół święty nazywa patronem podróżnych, a także obrońcą przed czarcimi zasadzkami i lekarzem ciała.
Archanioł Rafał wspomagał w czasie cierpień męczenników za wiarę i dodawał im sił. Uzdrawiał chorych, którzy jemu zawierzyli i chronił podróżnych przed niebezpieczeństwami

W tradycji chrześcijańskiej Michał to pierwszy i najważniejszy spośród aniołów (Dn 10, 13; 12, 1; Ap 12, 7 nn), obdarzony przez Boga szczególnym zaufaniem i kluczami do nieba. Hebrajskie imię Mika’el znaczy „Któż jak Bóg”. Według tradycji, kiedy Lucyfer zbuntował się przeciwko Bogu i do buntu namówił część aniołów, archanioł Michał miał wtedy wystąpić i z okrzykiem „Któż jak Bog” wypowiedzieć wojnę szatanom.
W Piśmie świętym pięć razy jest mowa o Michale. W księdzie Daniela jest nazwany „jednym z przedniejszych książąt nieba” (Dn 13, 21) oraz „obrońcą ludu izraelskiego” (Dn 12, 1). Św. Jan Apostoł określa go w Apokalipsie jako stojącego na czele duchów niebieskich, walczącego z szatanem (Ap 12, 7). Św. Juda Apostoł podaje, że jemu właśnie zostało zlecone, by strzegł ciała Mojżesza po jego śmierci (Jud 9). Św. Paweł Apostoł również o nim wspomina (2 Tes 4, 16). Jest uważany za anioła sprawiedliwości i sądu, łaski i zmiłowania. Jeszcze więcej znaczenie św. Michała akcentują księgi apokryficzne: Księga Henocha, Apokalipsa Barucha, Apokalipsa Mojżesza itp., w których Michał występuje jako najważniejsza osoba po Panu Bogu, jako wykonawca planów Bożych odnośnie ziemi, rodzaju ludzkiego i Izraela. Michał jest księciem aniołów, który ma klucze do nieba. Jest aniołem sądu i Bożych kar, ale też aniołem Bożego miłosierdzia. Pisarze wczesnochrześcijańscy przypisują mu wiele ze wspomnianych atrybutów; uważają go za anioła od szczególnie ważnych zleceń Bożych. Piszą o nim m.in. Tertulian, Orygenes, Hermas i Didymus. Jako praepositus paradisi ma ważyć dusze na Sądzie Ostatecznym. Jest czczony jako obrońca Ludu Bożego i dlatego Kościół, spadkobierca Izraela, czci go jako swego opiekuna. Papież Leon XIII ustanowił osobną modlitwę, którą kapłani odmawiali po Mszy świętej z ludem do św. Michała o opiekę nad Kościołem.
Kult św. Michała archanioła jest w chrześcijaństwie bardzo dawny i żywy. Sięga on wieku II. Symeon Metafrast pisze, że we Frygii, w Małej Azji, św. Michał miał się objawić w Cheretopa i na pamiątkę zostawić cudowne źródło, do którego śpieszyły liczne rzesze pielgrzymów. Podobne sanktuarium było w Chone, w osadzie odległej 4 km od Kolosów, które nosiło nazwę „Michelion”. W Konstantynopolu kult św. Michała był tak żywy, że posiadał on tam już w VI w. aż 10 poświęconych sobie kościołów, a w IX w. kościołów i klasztorów pod jego wezwaniem było tam już 15. Sozomenos i Nicefor wspominają, że nad Bosforem istniało sanktuarium św. Michała, założone przez cesarza Konstantyna (w. IV). W samym zaś Konstantynopolu w V w. istniał obraz św. Michała, czczony jako cudowny w jednym z klasztorów pod jego imieniem. Liczni pielgrzymi zabierali ze sobą cząstkę oliwy z lampy płonącej przed tym obrazem, gdyż według ich opinii miała ona własności lecznicze. W Etiopii każdy 12 dzień miesiąca był poświęcony św. Michałowi.
W Polsce powstały dwa zgromadzenia zakonne pod wezwaniem św. Michała: męskie i żeńskie, założone przez błogosławionego Bronisława Markiewicza (+ 1912, beatyfikowany przez kard. Józefa Glempa w Warszawie w czerwcu 2005 r.). Są to michaelici i michaelitki.
Św. Michał archanioł jest patronem Cesarstwa Rzymskiego, Anglii, Austrii, Francji, Hiszpanii, Niemiec, Węgier, Małopolski; diecezji łomżyńskiej; Amsterdamu, Łańcuta; mierniczych, radiologów, rytowników, szermierzy, szlifierzy, złotników, żołnierzy, a także dobrej śmierci.

W ikonografii św. Michał Archanioł przedstawiany jest w tunice i paliuszu, w szacie władcy, jako wojownik w zbroi. Skrzydła św. Michała są najczęściej białe, niekiedy pawie. Włosy upięte opaską lub diademem. Jego atrybutami są: globus, krzyż, laska, lanca, miecz, oszczep, puklerz, szatan w postaci smoka u nóg lub skrępowany, tarcza z napisem: Quis ut Deus – „Któż jak Bóg”, waga.

Gabriel po raz pierwszy pojawia się pod tym imieniem w Księdze Daniela (Dn 8, 15-26; 9, 21-27). W pierwszym wypadku wyjaśnia Danielowi znaczenie tajemniczej wizji Barana i Kozła, ilustrującej podbój przez Grecję potężnych państw Medów i Persów; w drugim wypadku archanioł Gabriel wyjaśnia prorokowi Danielowi przepowiednię Jeremiasza o 70 tygodniach lat. Imię „Gabriel” znaczy tyle, co „mąż Boży” albo „wojownik Boży”. W tradycji chrześcijańskiej (Łk 1, 11-20. 26-31) przynosi Dobrą Nowinę. Ukazuje się Zachariaszowi zapowiadając mu narodziny syna Jana Chrzciciela. Zwiastuje także Maryi, że zostanie Matką Syna Bożego.
Według niektórych pisarzy kościelnych Gabriel był aniołem stróżem Świętej Rodziny. Przychodził w snach do Józefa (Mt 1, 20-24; 2, 13; 2, 19-20). Miał być aniołem pocieszenia w Ogrójcu (Łk 22, 43) oraz zwiastunem przy zmartwychwstaniu Pana Jezusa (Mt 28, 5-6) i przy Jego wniebowstąpieniu (Dz 1, 10). Niemal wszystkie obrządki w Kościele uroczystość św. Gabriela mają w swojej liturgii tuż przed lub tuż po uroczystości Zwiastowania. Tak było również w liturgii rzymskiej do roku 1969; czczono go wówczas 24 marca, w przeddzień uroczystości Zwiastowania. Na Zachodzie osobne święto św. Gabriela przyjęło się dopiero w wieku X. Papież Benedykt XV w roku 1921 rozszerzył je z lokalnego na ogólnokościelne. Pius XII 1 kwietnia 1951 r. ogłosił św. Gabriela patronem telegrafu, telefonu, radia i telewizji. Św. Gabriel jest ponadto czczony jako patron dyplomatów, filatelistów, posłańców i pocztowców. W 1705 roku św. Ludwik Grignion de Montfort założył rodzinę zakonną pod nazwą Braci św. Gabriela. Zajmują się oni głównie opieką nad głuchymi i niewidomymi.

W ikonografii św. Gabriel Archanioł występuje niekiedy jako młodzieniec, przeważnie uskrzydlony i z nimbem. Odziany w tunikę i paliusz, czasami nosi szaty liturgiczne. Na włosach ma przepaskę lub diadem. Jego skrzydła bywają z pawich piór. Szczególnie ulubioną sceną, w której jest przedstawiany w ciągu wieków, jest Zwiastowanie. Niekiedy przekazuje Maryi jako herold Boży zapieczętowany list lub zwój. Za atrybut służy mu berło, lilia, gałązka palmy lub oliwki.

Rafał przedstawił się w Księdze Tobiasza, iż jest jednym z „siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiu i wchodzą przed majestat Pański” (Tb 12, 15). Występuje w niej pod postacią ludzką, przybiera pospolite imię Azariasz i ofiarowuje młodemu Tobiaszowi wędrującemu z Niniwy do Rega w Medii swoje towarzystwo i opiekę. Ratuje go z wielu niebezpiecznych przygód, przepędza demona Asmodeusza, uzdrawia niewidomego ojca Tobiasza. Hebrajskie imię Rafael oznacza „Bóg uleczył”.
Ponieważ zbyt pochopnie używano imion, które siedmiu archaniołom nadały apokryfy żydowskie, dlatego synody w Laodycei (361) i w Rzymie (492 i 745) zakazały ich nadawania. Pozwoliły natomiast nadawać imiona Michała, Gabriela i Rafała, gdyż o tych wyraźnie mamy wzmianki w Piśmie świętym. W VII w. istniał już w Wenecji kościół ku czci św. Rafała. W tym samym wieku miasto Cordoba w Hiszpanii ogłosiło go swoim patronem.
Św. Rafał Archanioł ukazuje dobroć Opatrzności. Pobożność ludowa widzi w nim prawzór Anioła Stróża. Jest czczony jako patron aptekarzy, chorych, lekarzy, emigrantów, pielgrzymów, podróżujących, uciekinierów, wędrowców, żeglarzy.

W ikonografii św. Rafał Archanioł przedstawiany jest jako młodzieniec bez zarostu w typowym stroju anioła – tunice i chlamidzie. Jego atrybutami są: krzyż, laska pielgrzyma, niekiedy ryba i naczynie. W ujęciu bizantyjskim ukazywany jest z berłem i globem.